Ηλεκτρονικο Περιοδικο των Εκπαιδευτηριων Ι. ΤΣΙΑΜΟΥΛΗ

Η εξέλιξη της ελληνικής γραφής

της Α΄ Γυμνασίου

Η γραφή είναι ένα πολύ σημαντικό μέσο επικοινωνίας με το οποίο οι άνθρωποι έχουν αναπτύξει πολιτισμό, τέχνες και έχουν διαμορφώσει τις διαπροσωπικές τους σχέσεις και συναλλαγές. Από γενιά σε γενιά οι γραφές αλλάζουν, αλλά παραμένουν σύμβολα του κάθε λαού. Οι παλαιότερες αναφορές της γραφής λογίζονται γύρω στο 5000 π.Χ. Ήταν οι αρχαίες γραφές με στυλιζαρισμένες εικόνες που έδειχναν αντικείμενα ή ιδέες, πχ. ένα πουλί.

 Η πρώτη γραφή η οποία χρησιμοποιήθηκε ήταν η σφηνοειδής από τους Σουμέριους, οι οποίοι ένιωσαν πρώτοι την ανάγκη για καλύτερη επικοινωνία. Σε αυτή τη γραφή τα γράμματα αποτελούνται από διάφορες σφηνοειδείς γραμμές, δηλαδή γράμματα όμοια με σφήνες ή ήλους (καρφιά) και γωνίες.

grafi1

 ΓΡΑΜΜΙΚΗ Β

Κατά την προϊστορική περίοδο, στα μέσα της εποχής του Χαλκού, χρησιμοποιείται στην Κρήτη η πρώτη γραφή που εντοπίζεται στον ελλαδικό χώρο: η μινωική ιερογλυφική γραφή (20oς -17ος π.Χ. αι.).

Ακολουθεί η Γραμμική Α, η οποία θεωρείται εξέλιξη της ιερογλυφικής, καθώς φαίνεται να χρησιμοποιεί συλλαβογράμματα, δηλαδή κάθε γράμμα αντιστοιχεί σε μία συλλαβή. Αυτές οι γραφές δεν έχουν αποκρυπτογραφηθεί, κατά πάσα πιθανότητα όμως είναι Πρωτοελληνικές γλώσσες που μιλούσαν όλοι οι κάτοικοι του Αιγαίου.

grafi2Ο ερχομός των Μυκηναίων Ελλήνων από την ηπειρωτική Ελλάδα στην Κρήτη συνοδεύτηκε, μεταξύ άλλων, και από την προσαρμογή της μινωικής γραφής στην ελληνική γλώσσα. Η Μυκηναϊκή Γραμμική Β Γραφή, συλλαβική γραφή και αυτή, που καταγράφηκε σε πήλινες πινακίδες της Κνωσού (ko-no-so), γύρω στα 1400 π.Χ., αποκρυπτογραφήθηκε από τον άγγλο αρχιτέκτονα Μάικλ Βέντρις το 1952. Η γλώσσα των πινακίδων είναι η μυκηναϊκή ελληνική και το περιεχόμενό τους αφορά στους άρχοντες της Κνωσού «άνακτες», σε πολεμιστές και άρματα, στο λάδι και σε αρωματικά, στο μέλι, στο κρασί και σε πολλά πρόβατα. Υπάρχουν εκτενείς αναφορές για τα φορολογικά αρχεία του ανακτόρου της Κνωσού που μαρτυρούν ένα καλά οργανωμένο γραφειοκρατικό σύστημα. Πληροφορίες έχουμε επίσης για προσφορές στο Πάνθεον, στον Δία και σε άλλες θεότητες. Με την καταστροφή της Κνωσού, η Γραμμική Β Γραφή εξαφανίζεται, αλλά συνεχίζει να απαντάται στα Χανιά ( ku-do-ni-ja ) και στη Μυκηναϊκή Ελλάδα.

ΦΟΙΝΙΚΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ

grafi3

  Τον 8ο αιώνα π.χ. τη θέση της Γραμμικής Β΄ πήρε μια νέα γραφή την οποία δημιούργησαν οι Έλληνες με βάση το Φοινικικό αλφάβητο, το οποίο πήραν.  Το φοινικικό αλφάβητο περιείχε 22 σύμφωνα. Οι αρχαίοι Έλληνες, με τους οποίους οι Φοίνικες είχαν εμπορικές σχέσεις, άρχισαν να το αντιγράφουν και να προσθέτουν φωνήεντα στο νέο αλφάβητο. Χωρίς τα φωνήεντα γράφουμε «πδ» και αυτό μπορεί να σημαίνει «παιδί», «πόδι», «πηδάω» κοκ. Με την προσθήκη των φωνηέντων από τους Έλληνες όλα έγιναν σαφέστερα. Οι Έλληνες, επομένως,  μετέτρεψαν το φοινικικό αλφάβητο από συμφωνογραφικό σε αλφαβητικό, με την έννοια ότι κάθε γράμμα αντιστοιχεί σε έναν φθόγγο, φωνήεν ή σύμφωνο. Το αρχαίο ελληνικό αλφάβητο είχε 24 γράμματα.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΓΡΑΜΜΑΤΗ ΓΡΑΦΗ

grafi4

Όπως είναι γνωστό το ελληνικό αλφάβητο υπήρξε για μία τουλάχιστον χιλιετία αμιγώς κεφαλαιογράμματη γραφή πριν αρχίσει να εμφανίζεται η μικρογράμματη, η οποία καθιερώθηκε ως επίσημη γραφή από τον 9ο μ.Χ. αιώνα και ύστερα. Στην ελληνική κεφαλαιογράμματη γραφή δεν υπήρχαν κόμματα και τελείες. Δεν υπήρχαν κενά ανάμεσα στις λέξεις και ΕΜΟΙΑΖΕΚΑΠΩΣΕΤΣΙ. Στην αρχή οι Έλληνες έγραφαν όπως οι Φοίνικες από τα δεξιά προς τα αριστερά. Αργότερα, σε ελληνικές επιγραφές ο γραφέας έγραφε τη μια γραμμή από τα αριστερά προς τα δεξιά, την επόμενη από τα δεξιά προς τα αριστερά, έπειτα από τα αριστερά προς τα δεξιά κοκ. Η αλλαγή της φοράς στη γραφή των γραμμάτων ονομάζεται «βουστροφηδόν», που σημαίνει «όπως οργώνουν τα βόδια».

grafi5

Τελικά, μάλλον γύρω στο 600 π.Χ. οι Έλληνες αποφάσισαν να γράφουν από τα αριστερά προς τα δεξιά, όπως γράφουμε σήμερα. Φυσικά, την εποχή αυτή δημιουργήθηκαν και διαφορετικές διάλεκτοι λόγω της γεωγραφικής διαμόρφωσης του ελλαδικού χώρου, αλλά και της διαδοχικής εμφάνισης και διασποράς των ελληνικών φύλων. Οι σημαντικότερες αρχαίες ελληνικές διάλεκτοι, που προσδιορίζονται με γεωγραφικά κριτήρια, ήταν η Ιωνική – Αττική, η Αιολική, η Αρκαδοκυπριακή και η Δωρική.

grafi6

Κατά την Ελληνιστική εποχή, με τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου η ελληνική γλώσσα διαδόθηκε ευρύτατα και μέχρι περίπου τον 6ο αιώνα μ.Χ. γίνεται η επίσημη γραπτή και προφορική γλώσσα στις περιοχές της ανατολικής μεσογείου. Η χρησιμοποίησή της από γλωσσικά ανομοιογενείς πληθυσμούς είχε ως αποτέλεσμα πολλά δομικά στοιχεία της να υποστούν απλοποιήσεις και γενικεύσεις, προκειμένου να διευκολυνθούν οι επικοινωνιακές ανάγκες των νέων φορέων της. Αυτή τη νέα γλωσσική μορφή της ελληνικής, την οποία βλέπουμε εμείς σήμερα να σχηματίζεται και να χρησιμοποιείται μέσα σε ένα διάστημα έξι αιώνων, κατά τους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους (3ος π.Χ. αι.- 4ος αι. π.Χ.), την ονομάζουμε ελληνιστική (ή αλεξανδρινή) Κοινή ή απλώς Κοινή. Η περίοδος της ελληνιστικής κοινής είναι ιδιαίτερα σημαντική για την εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας, καθώς σε όλα τα γλωσσικά επίπεδα διαμορφώθηκαν οι δομές εκείνες που θα επηρεάσουν καθοριστικά τη μεταγενέστερη νέα ελληνική.

Απόγονος της ελληνιστικής κοινής είναι η βυζαντινή γραφή. Λόγω των νέων συνθηκών,(ανάγκη γραπτής επικοινωνίας των ανθρώπων για τις συναλλαγές τους, διάδοση χριστιανισμού, ανάπτυξη επιστημών, μεγάλη ζήτηση για χειρόγραφα βιβλία θρησκευτικά και άλλα, και αργότερα η εφεύρεση της τυπογραφίας) υιοθετήθηκε η μικρογράμματη γραφή  που από την αρχή της εμφάνισής της (γύρω στο 800 μ.Χ.) θα κυριαρχήσει σε όλη τη διάρκεια των υπόλοιπων βυζαντινών αιώνων και θα φτάσει εξελικτικά ως τις μέρες μας. Η δημοτική αυτή γραφή ενδιαφερόταν κυρίως να συντομεύει το χρόνο της δημιουργίας της και χρησιμοποιήθηκε ευρύτερα για να καλύψει τρέχουσες ανάγκες καθημερινής γραφειοκρατικής διαδικασίας. Αργότερα θα καθιερωθούν οι τόνοι και τα πνεύματα, τα σημεία στίξης και τα διαστήματα ανάμεσα στις λέξεις.  Η βυζαντινή γραφή αποτέλεσε τον πρόδρομο της νέας ελληνικής.

grafi7

Συνοψίζοντας, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι η ελληνική γλώσσα με ηλικία 2500 ετών είναι μία και ενιαία. Δε σταμάτησε να μιλιέται και να γράφεται ποτέ και μέσω της καινοτομίας του ελληνικού αλφαβήτου, αλλά και της ευρείας διάδοσής του την ελληνιστική εποχή έχει επηρεάσει και αποτελέσει τη βάση των ευρωπαϊκών γλωσσών. Τέλος, παρακολουθώντας την εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας αντιλαμβανόμαστε ότι είναι ένας ζωντανός οργανισμός που υφίσταται αλλαγές στο πέρασμα των αιώνων, όπως ακριβώς και ένας άνθρωπος αλλάζει από τη βρεφική του ηλικία μέχρι τα βαθειά του γεράματα.

Το κείμενο επιμελήθηκαν οι μαθητές Μαριάννα Αγγελοπούλου, Εβελίνα Γκίκα, Γιάννης Κόκκορης, Ειρήνη Μωρίκη, Περσεφόνη Πολυζώνη και Χρήστος Τσέλιος της Α΄ Γυμνασίου των Εκπαιδευτηρίων Ι. Τσιαμούλη.

Tagged as: , , , , , , , , , , , ,

1 Response »

  1. ΨΈΜΑΤΑ. η Ελληνική γλώσσα πέρασε από όλα τα στάδια γραφής και εξελίχτηκε μόνη της σε αντίθεση με τα φοινικικά που προέρχονται από την Ελληνική γραφή και ως εκ τούτου δεν ήταν σε θέση να την εξελίξουν από τότε που την δανείστηκαν από εμάς

Σχολιάστε